بررسی منحنی های عکس العمل و تعیین رویشگاه بالقوه گونه گون زرد (astragalus verus) با استفاده از روش cart و npmr در غرب استان اصفهان

از یک سو فقدان اطلاعات کمی در مورد چگونگی پراکندگی گونه¬های گیاهی و عکس العمل آن¬ها نسبت به متغیرهای محیطی، عدم وجود نقشه¬های پراکنش گونه¬ای و از سوی دیگر پیشرفت در تولید لایه¬های محیطی (سامانه اطلاعات جغرافیایی، سنجش از دور و آمار) باعث گردیده است که مدلسازی پراکنش گونه¬ای از اهمیت بالایی در دهه اخیر برخوردار گردد. این مطالعه با هدف مدلسازی و تهیه نقشه رویشگاه بالقوه گونه گون زرد (astragalus verus) با استفاده از روش¬های cart و npmr در نیمه غربی استان اصفهان با مساحت 6123656 هکتار انجام شد. جهت نمونه برداری رخداد گونه گون زرد، با استفاده از روش نمونه بر داری تصادفی طبقه بندی شده در 287 مکان مطالعاتی (شامل 106 مکان حضور و 181 مکان عدم حضور)، اقدام به ثبت نقاط رخداد تیپ¬های عمده گونه مورد مطالعه گردید. نقشه¬های محیطی با استفاده از روش¬های زمین آمار (کریجینگ و معکوس فاصله وزنی) در نرم افزار arc gis برای کل منطقه مورد مطالعه تهیه شد. ارتباط بین رخداد گونه گون زرد و عوامل محیطی با استفاده از روش¬های آماری cart و npmr تعیین گردید. سپس با تعیین روابط در سیستم اطلاعات جغرافیایی، مدل¬های مذکور از فضای اکولوژیک به فضای جغرافیایی بصورت یک نقشه تبدیل گردید. نتایج حاصل از مدل npmr نشان داد که حضور گونه با متغیرهای محیطی، میانگین دمای سالانه، درجه حرارت فصلی، حداکثر دما در گرمترین ماه، متوسط دما در سردترین فصل، بارندگی در خشک¬ترین ماه، بارندگی در سردترین فصل و اسیدیته خاک بیشترین میزان همبستگی را دارد. همچنین نتایج آنالیز pca به منظور انتخاب متغیرهای ورودی مدل cart نشان داد 8 متغیر محیطی (متوسط دما در خشک ترین فصل، حداقل دما در سردترین ماه، متوسط دما در سردترین فصل، میانگین دمای سالانه، بارندگی در خشک ترین فصل، کربن آلی، درصد رس و رطوبت اشباع خاک مهم ترین فاکتورهای محیطی در پراکنش مکانی گون زرد محسوب می¬شوند. در رویکردی دیگر برای مقایسه دو مدل cart و npmr متغیرهای ورودی هر دو مدل یکسان در نطر گرفته شد. نتایج ارزیابی مدل نشان داد که عملکرد دو مدل cart و npmr به ترتیب با سطح زیر منحنی پلات¬های roc برابر با 94/0 و 91/0 عالی بوده و با ضریب کاپای 72/0 و 74/0 خوب می¬باشد. این نتایج بیانگر توان بالای مدل¬های مذکور جهت تولید نقشه پراکنش گونه گون زرد می¬باشد. با استفاده از آستانه اپتیمم حاصل از ارزیابی مدل¬ها، نقشه تناسب رویشگاه (صفر و یک) برای گونه گون زرد بدست آمد. سطح رویشگاه مناسب این گونه با توجه به مدل cart برابر 2115760 هکتار (59/34% از کل منطقه) و برای مدل npmr برابر 1849269 هکتار (72/30% از کل منطقه) می¬باشد. با بررسی خروجی مدل¬ cart و بررسی منحنی¬های عکس العمل گونه تولید شده توسط مدل npmr مشخص گردید که بیشترین حضور گونه گون زرد در رویشگاه¬های مرتفع (از ارتفاع 2900-1800 متر)، مناطقی با شیب کمتر از 5/12 درصد، میانگین بارش سالانه بیش از 125 میلیمتر و متوسط درجه حرارت سالانه بین 14-10 درجه سانتیگراد و در خاک¬هایی با اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی (8/7=ph) و خاک¬هایی با بافت متوسط تا سنگین (بین 22 تا 44 درصد رس) و نفوذپذیری نسبتا کم می¬باشد. نتایج نشان داد که دو مدل cart و npmr می¬تواند علاوه بر تهیه نقشه پراکنش گونه¬ها و نمایش منحنی¬های عکس العمل گونه نسبت به متغیرهای محیطی در برنامه ریزی¬های مدیریتی توسعه پایدار اکوسیستم¬های مرتعی، احیاء، حفاظت، ارزیابی و اصلاح مرتع، کاربرد فراوان داشته باشد.